Bir akıncı eseri: Gazi Mihal Bey Camii

Edirne'deki camii yaptıran Gazi Mihal Bey Köse Mihal'in Aziz Bey'den olma torunudur. Mihaloğulları, Osmanlı'nın başlıca Akıncı ailelerindendirler. 

Edirne'nin batısına uzanan Talat Paşa Caddesi'nin bitiminde, Mihal bey köprüsünün karşı tarafında güneybatıda yer alır. Kuzey cephede taç kapının üzerindeki dikdörtgen bir taş levhada yapının, 1421 tarihli inşa kitabesi bulunmaktadır. 

Kitabenin Türkçesi: 

Bu mübarek mekânın yapımı 1421 (H.825) yılında Bayezıd oğlu Muhammed oğlu Sultan Murat döneminde tamamlanmış olup, Mihal-Allah onun zaferini yüceltsin tarafından inşa edilmiştir.

Gazi Mihal Bey, Cami ve İmareti için, Edirne'nin Üsküdar Nahiyesi'ndeki Cavaroş Köyü'nün gelirlerini vakfetmiştir. 

Mimarisi

1421 yılında yaptırılan Gazi Mihal Bey camii, planı itibariyle "tabhaneli camiler" grubuna girmektedir. Caminin girişi ile birlikte sağda ve solda Camiye birleşik iki ayrı bölüm vardır. Tabhane olarak kullanılan bölümlerdir. 

Zaviyeler ve zaviyeli camiler grubuna dahil edilen eser, bu grubun revaklı (kemeraltı) girişe sahip olan örneklerinden biridir 

Eser tamamen kesme taşla inşa edilmiştir. Duvarlarda nadiren mermer kaplamalara da rastlanmaktadır.Derin bir niş( üstü kemerli duvar hücresi) biçimindeki kuzeydeki taş kapıdan; kuzey, güney aksında ilk olarak üzeri kubbeli orta sofa (hol) ile onun güneyindeki üzeri beşik tonozla(sinlindirik) örtülü esas ibadet mekânına ulaşılmaktadır.

Orta sofa, mekân ölçüleriyle hemen hemen aynı büyüklükte olan doğu ve batıdaki yan mekânlara köşelerden birer kapı ile açılmaktadır. Bu yan mekânlardan batıdakinin üzeri kubbe ile örtülüdür. Doğudaki mekân ise dıştan kubbe ile örtülüdür. Bu mekanlar içten prizmatik üçgenlerle geometrik olarak tasarlanmıştır. Kuzeyde ki son cemaat yerinin ortada kubbe yanlarda aynalı çapraz tonozlarla örtülü olduğu görülmektedir. 

Güneydeki ibadet mekânının üzerinde de içten beşik tonozla örtülü olduğu, dıştan ise çift pahlı(köşeleri kesilmiş prizma) bir çatıyla örtüldüğü görülmektedir. Son cemaat bölümü de altı paye(fil ayağı ) üzerinde atılan kemerlerle beş kısma ayrılmış ve bunların üzeri ortada kubbe yanlarda aynalı tonozlarla örtülmüştür.

Süsleme

Yapının süsleme özellikleri, pencerelerde kuzey cephede taç kapıda, içte ise mihrapta toplanmıştır. Girişin basık kapı kemeri birbirine geçme iki renkli taştan (kırmızı ve beyaz) örülmüştür. Giriş kapısının iki yanına sütünceler eklenerek, üzeri derin bir niş biçiminde kademeli ve sivri bir kemer içerisine alınmıştır.

Cephelerdeki pencerelerden altta yer alanlar dikdörtgen şeklinde iki renkli bir silme (Duvar, tavan, kapı, pencere, yazıtlık gibi öğeleri çevrelemek için düz veya eğri profilde kabartmalı olarak yapılan, çerçeve çubuğu gibi çıkıntılı bölüm ) içerisine alınarak; yanlardan profillendirilmiş ve dikdörtgen pencerelerinin üzeri sivri kemerli bir niş biçimindeki alınlıkla vurgulanmıştır. Bu pencerelerin üst hizalarında ise sivri kemerli, alçı şebekeli pencereler açılmıştır. Yapının beden duvarları düzgün kesme taş malzeme ile inşa edilmiştir.

Taş süsleme taçkapı, kuzey cephedeki bir pencerede ve iç mekânda doğu tabhane hücresinin kapı kirişinde yer almaktadır.
Kuzey cepheden çıkıntı yapmayan taçkapı, beyaz ve gri mermerle kaplanmıştır. Mukarnas yaşmağı olmayan taçkapının köşe sütünları dört sıra mukarnaslı bir başlığa sahiptir. Sivri formdaki taçkapı kemerinin yüzeyi, üç sıra düz silmeyle kademelendirilmiştir. Ve kemer taşları beyaz mermer ve açık kahve ve rengi taştan örülerek uyumlu bir polikromi (çok renklilik) elde edilmiştir. Giriş kapısının söve konsollarında beş sıra mukarnas altındaki küçük kare yüzey, sapları çapraz eksenlerde birbirleriyle geçme yapacak şekilde yerleştirilmiş üç dilimli palmetlerle, onları çerçeveleyen ve kapalı form oluşturan dilimli rumilerden (filiz yaprak ve hayvan örgelerinden meydana gelmiş kıvrık dal süslemesi ) meydana gelen bir bezemeyle doldurulmuştur. Rumi ve palmetlerin yüzeyi ikinci defa işlenmemiştir. Minyatür bir pano niteliğindeki düzenleme yüksek kabartma tekniğiyle yapılmıştır ve temiz bir işçilik söz konusudur.

Pencere söve konsolunun alt bölümü, yüksek kabartma tekniğinde, üç dilimli bir ters palmet kabartmasıyla süslenmiştir. Palmetin yüzeyi düz bırakılmış ve konturları ince bir çizgi oyularak belirtilmiştir.

Zaviyenin doğu tabhane hücresine giriş kapısı kirişi dört parça taşla kaplanmıştır. Kenarları kademelenen iki sıra düz silmeyle çerçevelenen bu taşın yüzeyi yüksek kabartma geometrik düzenlemeyle doldurulmuştur. Düzen, bir altıgenin merkez ve köşe noktalarına yerleştirilen onikigenlerin merkezinde oniki köşeli, yüzeyde oniki kollu yıldızlar oluşturan ve zaman zaman kare ve kenarları eşit olmayan altıgenler meydana getiren şeritlerden oluşmaktadır. Düzenlemenin bazı bölümlerinin genel düzenleme açısından uyumsuzluğu iki malzemenin onarım sırasında konulmuş olabileceğini gösterdiği gibi, bulunduğu yerde işlenmiş olabileceğine de işaret edebilir.



Üslûp ve Değerlendirme

Gazi Mihal Bey Camii taş süsleme açısından zengin örnekler görülen bir yapı değildir. Kapı ve pencerenin söve konsollarını süsleyen pano ve tek motif çalışmalarında üç dilimli palmetin, yüzeyleri yalın bırakılarak işlendiği görülmektedir. Dış cepheye hakim olan tek süsleme taçkapının kahverengi ve beyaz mermerin dönüşümlü kullanımıyla örülen ve düz silmelerle kademelendirilen kemeridir. Ancak bu kemer de taçkapının bulunduğu yüzeyi duvardan ayırmak için kaplanan gri mermerle renk uyumu göstermez.