Osmanlı döneminin ilk çarşılarından biri, 6 asırdan beri Edirne'nin hizmetinde: Bedesten Çarşısı

Eski Cami'nin yanına inşa edilmiş olan çarşı, tıpkı Arasta gibi camiye ziyarete gelenlere alış-veriş olanağı sunmak amacını taşımak üzere inşa edilmiştir. Günümüzde ise yoğun çalışan bir alış-veriş merkezi durumundadır. 

ÇelebiSultan Mehmet tarafından Eski Cami'ye gelir sağlamak amacıyla yaptırılmıştır. Bedestenin(*) kesin inşa kitabesi olmamakla birlikte, 1418 yılında mimar Alaaddin tarafından inşa edildiği araştırmacılar tarafından ileri sürülmektedir. Osmanlı döneminin ilk çarşılarından biridir.

Mimari Yapı

41 m x 78 m boyutlarında dikdörtgen biçiminde bir yapıdır. Dört cephesinde 54 dükkân bulunmaktadır, basık sivri tonozla örtülü dükkânların alın kemeri hizasından geçen ahşap bir saçak bütün yapıyı dolanır.

Her cephenin ortasında bir tane olmak üzere, dört büyük kapısı vardır. İç mekandaki dört yüzde, 36 tane hücre(bölüm) bulunmaktadır. İç mekan yaklaşık 20m x 56m boyutlarındadır. Hücreler beşik tonozla örtülüdür. 

İç mekanın uzunlamasına ekseni üzerinde altı tane dikdörtgen kesitli ayak yer alır. Bu ayaklara ve beden duvarlarına basan kemerlerin üstüne iki sıra halinde yaklaşık 6.5 m çapında 14 kubbe oturur. Her kubbe hizasında bir tane olmak üzere pencerelere açılarak iç mekan aydınlatılmıştır. 

Duvarlarda ve ayaklarda taş ve tuğla, kemer ve tonozlar tuğla ile örtülmüş çatı kurşunla örtülmüştür. 

Malzeme

Edirne Bedesteni, bir sıra taş, üç sıra tuğla almaşıklığının (düzeninin) benimsendiği beden duvarlarının ve ayakların taşıdığı iki sıra halinde toplam 14 kubbe ile örtülü bir ticaret yapısıdır.

Süsleme

Beden duvarlarının üst bölümüne açılan 18 pencerede süslemeler yer alır. Pencerelerin hepsinin kemerleri beyaz mermerdendir ve yekpare olarak düzenlenmiştir. Pencerelerin kemerlerindeki süslemeler mümkün olduğunca simetrik cephelerde kullanılmaya çalışılmıştır.

Birinci pencerede, pencere kemerine göre yerleştirilen bezeme bitkisel bir düzenlemedir. Enine gelişen düzende üç dilimli palmetten(yelpaze şelinde bezeme) bir tepeliğe sahip bağların birleştirdiği sapların her biri bir daire oluşturacak şekilde kıvrılırlar ve birer rumiyle(kıvrık dal süslemesi)son bulurlar. Bu rumiler bağın tepeliğine üstte çerçeve yaparlar. Ayrıca daire yapan saplar üst bölümde çatallaşırlar ve aşağı dönerek birer palmeti taşırlar. Düzenleme alçak kabartma olarak yapılmıştır ve yaprak yüzeyleri ikinci defa işlenmeden bırakılmış, saplar bir sıra yivle hareketlendirilmiştir.

İkinci pencere düzeni, yüksek kabartma tekniğinde yapılmıştır ve kenarları yivleşmiş bir şeridin basit merandırlar yapmasından meydana gelmektedir.

Üçüncü pencere kemeri, dalga kıvrım yapan tek bir sapın taşıdığı dilimli rumilerden meydana gelmiş bitkisel düzenle doldurulmuştur. Yüksek kabartma olarak işlenen düzende sap ve yaprak yüzeyleri içbükey olarak oyulup boşaltılmıştır.

Dördüncü pencere kemerinde, bir sıra yivle hareketlendirilmiş üç şeridin hasır örgüsü şeklinde alt-üst geçmeler yapmasıyla meydana gelmiş bir düzenleme yer alır. Alçak kabartma olarak yapılmıştır.

Beşinci pencerede, üç sıra yivle bezenmiş bir şeridin daireler oluşturacak şekilde geçmeler yaparak meydana getirdiği bir zincircik bulunmaktadır.
Altıncı pencere kemerinde, yüksek kabartma tekniğinde yapılan ve sapları kalın tutulan dilimli rumilerin üçlü saç örgüsü şeklinde geçmeler yapmasıyla oluşmuş bitkisel düzenleme görülmektedir.

Üslup ve Değerlendirme

Bir ticaret yapısı olan Bedestende, malzemenin sağladığı yegane süsleme yüzeyi olan kemer alınlarında, dalga kıvrımı saplarla taşınan rumiler ve geçmelerden oluşan basit ve sade bir süsleme program uygulanmıştır.


(*)Bedesten değerli eşya ve mücevherlerin satıldığı çarşı anlamına gelmektedir.